Một số nghiên cứu về các hoạt chất sinh học từ sinh vật biển Việt Nam [Studying on the bioactive substances from marine organisms in Vietnam]

Abstract

Công cuộc tìm kiếm nguồn dược liệu biển đã và đang ngày càng thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học trong những năm gần đây. Theo thống kê, trung bình mỗi năm có 10% hợp chất mới trong tổng số hợp chất có nguồn gốc từ sinh vật biển được công bố, bao gồm rất nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học quý báu. Đa số các hợp chất mới được phát hiện từ các loài bọt biển và động vật ruột khoang, tiếp theo là các vi sinh vật biển. Trong các hoạt tính được thử nghiệm, hoạt tính chống ung thư và hoạt tính kháng sinh luôn chiếm tỷ lệ lớn. Thân mềm, da gai và bọt biển là những ngành động vật có tiềm năng vì chúng chứa rất nhiều hợp chất chống ung thư, kháng sinh tiềm tàng, chưa được phát hiện. Vì vậy, những nghiên cứu tìm kiếm, phát hiện các loại thuốc chống ung thư hiện đang được tập trung chủ yếu trên các đối tượng thân mềm, bọt biển và vi sinh vật. Bên cạnh đó, những nỗ lực tìm kiếm thuốc giảm đau, kháng sinh, kháng viêm cũng đang đạt được nhiều thành quả. Từ những nghiên cứu này, một số dược phẩm nguồn gốc từ biển đã được lưu hành trên thị trường như Ara-A, Ara-C, Pseudopterosin..., và một số khác đang bước vào những giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, hứa hẹn sẽ có mặt trên thị trường trong thời gian gần nhất (ET-743, Manzamine A, Kahalalide F...). Tuy nhiên, ngành hoá học hợp chất thiên nhiên biển cũng có những khó khăn nhất định. Ví dụ như nguồn cung cấp các hợp chất biển là có hạn (những hợp chất biển thường chiếm khoảng 10-6 % hoặc ít hơn tổng trọng lượng mẫu có được), việc khai thác khối lượng lớn sẽ làm hủy hoại môi trường sinh thái. Phương pháp tổng hợp hoá học hay nuôi cấy các vi sinh vật có liên quan đến quá trình tạo nên chất đó có lẽ là những đường hướng chính trong tương lai nhằm giải quyết những vấn đề trên. Rõ ràng là thế giới đại dương đóng vai trò quan trọng đối với việc tìm kiếm, phát hiện và phát triển các sản phẩm hữu ích phục vụ cho cuộc sống con người. Báo cáo này trình bày tóm tắt những kết quả nghiên cứu sàng lọc hóa học theo định hướng hoạt tính sinh học trên các đối tượng sinh vật biển (hải miên, san hô mềm và da gai) tại Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên trong thời gian gần đây.